Beneficja spadkowe w prawie rzymskim

Problematyka badawcza książki koncentruje się wokół charakteru prawnego i funkcji beneficjów spadkowych, umożliwiających ogranicze­nie odpowiedzialności spadkobiercy z tytułu nadmiernego obciążenia spadku długami spadkowymi. Tematyka ta nie straciła na aktualności również w czasach współczesnych, gdyż z rozwiązań przyjętych w pra­wie rzymskim korzystają współczesne ustawodawstwa cywilne, między innymi obecnie obowiązujący polski kodeks cywilny z 1964 roku. Z uwagi na niedostatek polskich publikacji poświęconych be­neficjom spadkowym Autorka musiała dotrzeć do wielojęzycznej literatury zagranicznej, przede wszystkim do prac romanistów hisz­pańskich. Przyznać zarazem należy, że nawet w literaturze obcej brak monografii stanowiącej kompleksowe opracowanie beneficjów spad­kowych, co z jednej strony nie ułatwiło Autorce badań nad opisywaną instytucją, z drugiej – uzasadniło celowość opracowania takiej mo­nografii. Tym większą radość wyrazić należy z faktu, że takie właśnie kompleksowe opracowanie jest zasługą polskiej Autorki.  Z recenzji dr hab. Marzeny Dyjakowskiej

SPIS TREŚCI:   Wykaz skrótów   Wstęp 1. Przedstawienie problemu badawczego 2. Podstawa źródłowa 3. Omówienie literatury 4. Metody badawcze 5. Zakres i układ pracy   ROZDZIAŁ I. Beneficja jako przywileje w prawie rzymskim 1.1. ¬ródłowe określenia przywileju w prawie rzymskim 1.1.1. Beneficium 1.1.2. Privilegium 1.1.3. Pozostałe określenia przywileju 1.2. Przywileje występujące w źródłach prawa rzymskiego 1.2.1. Przywileje wyróżniane w źródłach prawniczych 1.2.2. Przywileje używane w źródłach nieprawniczych 1.3. Przywileje prywatnoprawne wyróżniane w literaturze romanistycznej 1.4. Znaczenie terminu beneficium oraz privilegium jako przywileju 1.5. Beneficja spadkowe 1.5.1. Beneficja spadkowe występujące w źródłach prawa rzymskiego 1.5.2. Beneficja spadkowe stosowane w literaturze romanistycznej 1.6. Beneficja w rozwoju historycznym rzymskiego prawa spadkowego 1.7. Beneficja spadkowe na tle zasad odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe w prawie rzymskim 1.8. Podsumowanie   ROZDZIAŁ II. Beneficium abstinendi 2.1. Sytuacja prawna tzw. dziedziców koniecznych 2.2. Dobrodziejstwo wstrzymania się od nabycia spadku w źródłach prawa rzymskiego 2.3. Prawne przesłanki zastosowania beneficium abstinendi 2.3.1. Podmioty uprawnione do beneficium abstinendi 2.3.2. Realizacja beneficium abstinendi 2.3.3. Skutki beneficium abstinendi dla spadkobiercy i wierzycieli spadkowych 2.3.4. Pozostałe skutki beneficium abstinendi 2.4. Podsumowanie   ROZDZIAŁ III. Beneficium legis Falcidiae 3.1. Odpowiedzialność spadkobiercy za zapisy 3.2. Lex Falcidia 3.3. Przywilej ograniczający wysokość zapisów (beneficium legis Falcidiae) w źródłach prawa rzymskiego 3.4. Prawne przesłanki realizacji beneficium legis Falcidiae w prawie rzymskim 3.4.1. Podmioty, którym przysługiwało beneficium legis Falcidiae 3.4.1.1. Spadkobiercy testamentowi obciążeni legatami 3.4.1.2. Spadkobiercy testamentowi obciążeni fideikomisami 3.4.1.3. Zapisobiercy obciążeni dalszymi zapisami 3.4.1.4. Pozostałe podmioty mogące skorzystać z beneficium legis Falcidiae 3.4.2. Realizacja beneficium legis Falcidiae 3.4.3. Skutki zastosowania beneficium legis Falcidiae wobec spadkobiercy, zapisobierców oraz osób otrzymujących przysporzenia mortis causa capio 3.4.3.1. Skutki zastosowania beneficium legis Falcidiae w odniesieniu do legatów 3.4.3.2. Następstwa powołania się na kwartę falcydyjską przy fideikomisach 3.4.3.3. Konsekwencje skorzystania z postanowień zawartych w lex Falcidia odnośnie do mortis causa capio 3.5. Podsumowanie   ROZDZIAŁ IV. Beneficium separationis bonorum 4.1. Uprawnienia wierzycieli spadkowych wobec spadkobiercy 4.2. Określenia stosowane w źródłach prawa rzymskiego na dobrodziejstwo oddzielenia majątku spadkowego od własnego majątku dziedzica 4.3. Separatio bonorum w źródłach prawa rzymskiego 4.3.1. Podmioty uprawnione do beneficium separationis bonorum 4.3.1.1. Servus cum libertate heres institutus 4.3.1.2. Wierzyciele spadkowi 4.3.1.3. Pozostałe podmioty mogące skorzystać z beneficium separationis bonorum 4.3.2. Realizacja separatio bonorum 4.3.3. Przedmiot separatio bonorum 4.3.4. Skutki separatio bonorum dla wierzycieli spadkowych i zapisobierców oraz spadkobiercy i jego osobistych wierzycieli 4.4. Podsumowanie   ROZDZIAŁ V. Beneficium inventarii 5.1. Ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe 5.2. Dobrodziejstwo inwentarza w źródłach prawa rzymskiego 5.3. Przesłanki zastosowania beneficium inventarii w prawie justyniańskim 5.3.1. Podmioty uprawnione do beneficium inventarii 5.3.2. Realizacja dobrodziejstwa inwentarza 5.3.3. Przedmiot beneficium inventarii 5.3.4. Skutki beneficium inventarii dla spadkobiercy i wierzycieli spadkowych, a także dla zapisobierców 5.4. Podsumowanie   ROZDZIAŁ VI. Postępowanie w sprawach o przyznanie beneficjum spadkowego 6.1. Uczestnicy postępowania o udzielenie beneficjum spadkowego 6.2. Organy jurysdykcyjne uczestniczące w postępowaniu o udzielenie beneficjum spadkowego 6.3. Procedura przyznawania beneficjów spadkowych 6.4. Terminy w postępowaniu o przyznanie beneficjum spadkowego 6.5. Podsumowanie   Zakończenie 1. Funkcje i znaczenie beneficjów spadkowych w rozwoju odpowiedzialności za długi spadkowe w prawie rzymskim 2. Beneficja spadkowe w tradycji romanistycznej europejskiego prawa prywatnego 2.1. Beneficja spadkowe w prawie polskim 2.2. Beneficja spadkowe we współczesnych ustawodawstwach europejskich   Riassunto Wykaz źródeł   Bibliografia