Horyzonty polskiego Oświecenia. Wykłady z epoki 1740–1830 (książka z płytą CD)

Wydawca: Collegium Columbinum, Kraków

Cykl prelekcji zawarty w tym tomie obejmuje szeroką panoramę czasową, począwszy od lat czterdziestych wieku XVIII, kiedy to pojawiają się pierwsze, nieśmiałe jeszcze, zapowiedzi epoki Oświecenia, po lata trzydzieste wieku XIX, gdy w swą dojrzałą fazę wkracza Romantyzm. Z perspektywy słuchacza tych zajęć, w których dane mi było uczestniczyć, pragnę za­uważyć, iż rzadko jest okazja wysłuchania tak erudycyjnego wywodu, jakim Profesor raczył swoich studentów podczas kursowych wykładów z literatury, ale przy tym tak­że historii, szeroko pojętej kultury, filozofii, socjologii, które dawały wielowymiaro­wy, złożony obraz Wieku Rozumu, jak zwykło się mawiać o epoce Oświecenia. Sala audytoryjna była zawsze wypełniona do ostatniego miejsca, co również jest dowodem wyjątkowego zainteresowania studentów prelekcjami wybitnego Nauczyciela. Profesor, po kilkudziesięciu latach doświadczeń jako pedagoga i dydaktyka, bacznie przy tym ob­serwował swoich słuchaczy i doskonale wyczuwał nastroje na sali wykładowej. Potrafił w odpowiedniej chwili ożywić atmosferę, w sytuacji gdy na przykład spostrzegał brak skupienia wśród zebranych studentów, poprzez przywołanie interesującej ciekawostki bądź żartu tyczącego się omawianych problemów z epoki. Co jakiś czas słychać więc było szczerą i spontaniczną salwę śmiechu młodych ludzi, z którymi prof. Żbikowski miał, co od razu dało się zauważyć, świetny kontakt. Nigdy jednak nie odbywało się to kosztem merytorycznego wywodu, który zawsze jawił się jako bardzo klarowny, wywa­żony i spójny. Należy również podkreślić, iż Profesor prowadził także równolegle wykład z literatu­ry obcej, noszący tytuł Arcydzieła literatury powszechnej XVII i XVIII wieku. Dzięki temu obraz prezentowanej epoki Oświecenia, poprzez bogaty kontekst europejski, był komplementarny, co jednocześnie znacząco wzbogacało horyzonty intelektualne słucha­czy. Profesor ustawicznie bowiem podkreślał, iż proces historyczno-literacki ma cha­rakter ewolucyjny i w związku z tym dla zrozumienia bardzo wielu zjawisk danej epoki konieczne są kontekstualne odwołania, aluzje, dygresje. Stąd Jego częste „wycieczki” w przeszłość, zwłaszcza do przebogatej tradycji antyku, na której tak mocno wspierał się oświeceniowy klasycyzm, ale również w przyszłość, na grunt epoki Romantyzmu, Pozytywizmu itd. Ta swoboda prof. Żbikowskiego i umiejętne prezentowanie zagadnień w ujęciu syntetyzującym, przekrojowym dowodzi wyjątkowej erudycji Uczonego, co tym samym każdorazowo gwarantowało bardzo wysoki poziom merytoryczny wykła­dów. Nie dziwi więc przy tym fakt, iż cieszyły się one, na tle innych prelekcji kursowych, wyjątkowym uznaniem i popularnością wśród społeczności studentów filologii polskiej poszczególnych roczników (najpierw Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, a następnie powstałego na jej bazie Uniwersytetu Rzeszowskiego).

Ze Wstępu autorstwa Jolanty Kowal