Teoria poznania jako relatystyczna koncepcja prawdy teoretycznej

Książka ma charakter nietypowy na polskim rynku filozoficznym. Nie zawiera ona analiz tekstów filozoficznych (w ogóle jest w niej niewiele przypisów) i odwołuje się do wiedzy, dla filozofów podstawowej, o klasycznych koncepcjach filozoficznych. Bazując na tej wiedzy, prezentuje Autor własne analizy problemów poznawczych oraz formułuje własną koncepcję poznania i prawdy. Tok wywodów oraz treści wywodów nawiązują do klasyków filo­zofii. Książka ta stanowi przykład uprawiania filozofii w duchu dziewiętnastowiecznych systemów filozoficznych. Dzisiaj w Pol­sce profesor Zachariasz jest chyba jedynym filozofem, który w taki klasyczny sposób nadal filozofuje. Zapewne nie podoba się to wielu filozofom goniącym za modą. Jednak takie uprawianie filozofii ma swoje zalety. Po pierwsze, Autor znajduje się w dobrym, bo klasycznym towarzystwie. Po drugie, dzięki temu podąża swoimi ścieżkami w rozwoju filozoficznym. Jest twórczy i oryginalny. Nie goni za modą ani nie stara się naśladować tych, którzy uznani są dzisiaj za najbardziej popularnych. Książka Zachariasza uczy, jak filozofować, stawiać trudne problemy filozoficzne i jak je rozwiązywać. Z tego względu pełnić będzie funkcje edukacyjne zarówno wobec młodych adeptów filozofii, jak również wobec dojrzałych.   Z recenzji prof. dra hab. Tadeusza Buksińskiego     Spis treści: Od Autora, Wprowadzenie, CZĘśĆ PIERWSZA: TEORIA POZNANIA JAKO PRZEDMIOT NAMYSŁU FILOZOFICZNEGO, Rozdział pierwszy: Teoria poznania. Znaczenie, historia pojęcia i przedmiot – Uwagi wstępne, „Teoria poznania”. Znaczenie terminu, Teoria poznania – historia problemu i pojęcia, Przedmiot i struktura teorii poznania, Teoria poznania a pozostałe dziedziny filozofii (uwagi końcowe), Rozdział drugi: Czy i jak możliwa jest teoria poznania? – Uwagi wstępne, Pytanie o możliwość poznania i teorii poznania, Teza o niemożliwości poznania i teorii poznania, Teoria poznania jako wiedza o procesach poznawczych (poziom epistemiczny): psychologia empiryczna i tzw. psychologia opisowa, Teoria poznania jako analiza znaczeń (teoria poznania w ujęciu szkoły analitycznej), Teoria poznania jako dyscyplina badająca status poznania teoretycznego, Poznanie teoretyczne w strukturze pojęć transcendentalnych (uwagi końcowe), Rozdział trzeci: Teoria poznania jako namysł nad transcendentalnymi warunkami poznania teoretycznego – Uwagi wstępne, Teoria poznania, jej pojmowanie i sposoby jej uprawiania, Teoria poznania a pytanie o status prawomocności wiedzy teoretycznej i możliwość jej uzasadnienia, Postępowanie konstytutywne jako metoda poznawania pojęć transcendentalnych oraz ich obowiązywanie i wynikająca z nich powinność, Teoria poznania jako transcendentalizm koniecznych i konstytutywnych, a zarazem granicznych warunków pojmowania poznania teoretycznego (uwagi końcowe), CZĘśĆ DRUGA: POZNANIE TEORETYCZNE I PRÓBA JEGO OKREśLENIA: Rozdział czwarty: Co to jest poznanie i czy jest możliwe? – Uwagi wstępne, Co to znaczy poznawać?, Poznanie jako działanie, Rodzaje działania i odpowiadające im poznanie, Poznanie teoretyczne jako działanie autoteliczne, Poznanie teoretyczne a praktyka (uwagi końcowe), Rozdział piąty: Poznanie teoretyczne a hermeneutyka – Uwagi wstępne, Dwie tradycje: myślenie hermeneutyczne i poznanie teoretyczne, Czy hermeneutyka jest poznaniem?, Zasada koła w hermeneutyce i w poznaniu teoretycznym, Hermeneutyka a idea końca filozofii (uwagi końcowe), Rozdział szósty: Kryteria i stanowiska w pojmowaniu poznania teoretycznego – Uwagi wstępne, Kryteria wyróżnienia stanowisk teoriopoznawczych (¬ródła wiedzy, Stosunek pojęć do rzeczywistości jako przedmiotu, Prawomocność wiedzy teoretycznej), Spór o źródła poznania i granice zasadności poszczególnych stanowisk (Racjonalizm: założenia i jego przedstawiciele, Empiryzm, jego założenia i przedstawiciele, Irracjonalizm (intuicjonizm, mistycyzm), jego założenia i przedstawiciele), Spór o relację między wiedzą a rzeczywistością, czyli stosunek pojęć do rzeczywistości (Realizm teoriopoznawczy i jego konkretyzacje, Idealizm teoriopoznawczy i jego formuły), Stanowiska ze względu na status prawomocności poznania teoretycznego (Absolutyzm poznawczy, Relatywizm poznawczy, Relatyzm poznawczy), Stanowiska teoretyczne a konsekwencje praktyczne dla poznania teoretycznego (uwagi końcowe), Rozdział siódmy: Rozum teoretyczny, czyli zasady poznania teoretycznego i ich status. O potrzebie rozumu przekraczającego –   Uwagi wstępne, Substancjalne pojmowanie rozumu teoretycznego, Desubstancjalizacja i dekategoryzacja rozumu teoretycznego, Rozum teoretyczny jako rozum przekraczający, Rozum teoretyczny wobec momentów istnienia (bytów) i ich sposobów przejawiania się, Struktura nowego rozumu a problem maksymalizacji myślenia (uwagi końcowe), Rozdział ósmy: Poznanie bezpośrednie a założenia i zapośredniczenia wiedzy teoretycznej. Język a po­znanie – Uwagi wstępne, Idea poznania bezpośredniego jako warunek wiedzy przedmiotowej, Bezzałożeniowa teoria poznania,  Założenia zewnętrzne i immanentne (wewnętrzne) teorii poznania (Czym są założenia?, Założenia zewnętrzne, Założenia immanentne (wewnętrzne) teorii poznania), Teoria poznania a jej zapośredniczenia językowe, Język a poznanie (uwagi końcowe), Rozdział dziewiąty: Pojęcia i sądy teoretyczne. Ich rodzaje, status i zakres zasadności – Uwagi wstępne, Pojęcie i próba jego określenia, Pojęcia teoretyczne i ich rodzaje (Pojęcia i ich funkcje, Ogólność i indywidualność oraz prawomocność pojęć), Sądy teoretyczne, Sądy teoretyczne i ich rodzaje, Niejednoznaczność pojęć teoretycznych a status prawomocności wiedzy teoretycznej (uwagi końcowe), CZĘśĆ TRZECIA: PODSTAWOWA RELACJA POZNAWCZA A TYPY PRAWOMOCNOśCI POZNANIA TEORETYCZNEGO I GRANICE ICH ZASADNOśCI: Rozdział dziesiąty: Ontologiczna koncepcja prawomocności poznania teoretycznego – Uwagi wstępne, Tożsamość bytu i myśli a platońsko-arystotelesowska idea prawomocności wiedzy teoretycznej, Kartezjańska konwersja tezy o tożsamości bytu i myśli i odkrycie roli podmiotu jako warunku uzasadnienia prawomocności wiedzy teoretycznej, Filozofia identyczności Hegla i Schellinga a prawomocność wiedzy teoretycznej, Teza o tożsamości bytu i myśli i współczesne jej aplikacje (uwagi końcowe), Rozdział jedenasty: Podmiotowe uzasadnienie prawomocności wiedzy teoretycznej a idea transcendentalizmu: Uwagi wstępne, Humowska krytyka metafizycznej koncepcji poznania i wynikające z niej konsekwencje dla statusu wiedzy teoretycznej, Kantowska propozycja uzasadnienia prawomocności poznania teoretycznego, Pokantowskie modyfikacje idei transcendentalnego uzasadniania prawomocności poznania teoretycznego, Historyzm i psychologizm jako formuła podmiotowego uzasadnienia prawomocności wiedzy teoretycznej (uwagi końcowe), Rozdział dwunasty: Metoda jako uzasadnienie prawomocności poznania teoretycznego: Uwagi wstępne, W kierunku metodologicznej koncepcji prawomocności poznania teoretycznego, Metoda fenomenologiczna a kwestia prawomocności poznania teoretycznego, Drugi przewrót kopernikański a kwestia statusu prawomocności nauki, Wielość metod a problem relatywizacji poznania teoretycznego (uwagi końcowe), CZĘśĆ CZWARTA: KONSTYTUCJA WARUNKÓW PODSTAWOWEJ RELACJI POZNANIA TEORETYCZNEGO I ICH STATUS: Rozdział trzynasty: Człowiek jako byt w świecie a działanie: Uwagi wstępne, Człowiek i jego pierwotne doświadczenie własnego istnienia i tego, co go otacza, Działanie jako sposób realizacji bytu ludzkiego, Działanie i jego warunki a problem konstytucji poznania teoretycznego (uwagi końcowe), Rozdział czternasty: Podmiot poznania teoretycznego i jego konstytucja: Uwagi wstępne,  Podmiot jako warunek poznania, „Ja” jako warunek podmiotu poznania („Ja” a samoświadomość jako zdolność uprzedmiatawiania, „Ja” a czysta świadomość jako warunek poznania), Zmysłowość jako warunek podmiotu poznania, Konstytucja znaczeń cielesności bytu ludzkiego, Działanie a konstytuowanie się znaczeń świata zewnętrznego, Konstytucja podmiotu poznania w ramach znaczeń teoretycznych (uwagi końcowe), Rozdział piętnasty: Przedmiot poznania teoretycznego i jego konstytucja: Uwagi wstępne, Przedmiot jako warunek poznania teoretycznego, Działanie a rzeczywistość jako przedmiot, Rzeczywistość jako oporność a przedmiot poznania teoretycznego, Znaczenia a rzeczywistość zmysłowa (materialna) jako przedmiot działania, Znaczenia a problem tzw. przedmiotu immanentnego, czyli myśl jako przedmiot działania, Przedmiot działania a problem jego statusu i struktury, Rzeczywistość jako przedmiot poznania teoretycznego, Rzeczywistość jako przedmiot poznania a „rzecz sama w sobie” (uwagi końcowe), Rozdział szesnasty: Metoda poznania teoretycznego a problem jej konstytucji: Uwagi wstępne, Metoda jako warunek poznania teoretycznego, Podstawy konstytucji metody, Metoda jako forma działania, Konstytucja metody działania, Metoda jako system znaczeń, Konstytucja metody poznania teoretycznego, Metoda jako formuła działania poznawczego (uwagi końcowe), CZĘśĆ PIˇTA: PRAWDA JAKO KATEGORIA TEORETYCZNA A STATUS PRAWOMOCNOśCI WIEDZY TEORETYCZNEJ: Rozdział siedemnasty: Prawda jako kategoria języka. Pojęcie i jego znaczenia – Uwagi wstępne, Prawda jako wyrażenie językowe (znaczenie pojęcia „prawda”), Prawda jako kategoria działania praktycznego (pojęcie rozumu praktycznego), Czy prawda jest pojęciem konstytutywnym języka poznania teoretycznego?, Prawda teoretyczna a prawda praktyczna jako pojęcia języka w perspektywie namysłu filozoficznego (uwagi końcowe), Rozdział osiemnasty: Prawda jako kategoria teoretyczna a problem jej statusu – Uwagi wstępne, Prawda i historyczne próby jej określenia, Prawda jako adekwatność, Prawda a problem sądu i formuła jej wyrazu, Prawda a problem tzw. kryteriów dodatkowych (uzupełniających), Oczywistość a prawda i problem jej definicji, Formuła prawdy oraz prawda jako wartość i idea regulatywna poznania teoretycznego (uwagi końcowe), Rozdział dziewiętnasty: Prawda a status prawomocności poznania teoretycznego – Uwagi wstępne, Relatywizm a prawda, Formuła prawdy a relatywizm, Relatywność prawdy a status wiedzy, Granice zasadności relatywizmu teoretycznego (uwagi końcowe), Rozdział dwudziesty: Relatywizm i jego aktualność a prawomocność poznania teoretycznego: Uwagi wstępne, Relatywizm w myśli współczesnej i w tradycji, Relatywizm i jego rodzaje, Warunki przezwyciężenia relatywizmu (uwagi końcowe), Rozdział dwudziesty pierwszy: Relatyzm a system jako formuła wyrażania prawdy – Uwagi wstępne, System jako formuła wyrażania prawdy teoretycznej (myślenia teoretycznego), Prawda i granice jej zasadności w ramach systemu, Wielość systemów i ich wzajemna relatywizacja, Relatyzm prawdy jako alternatywa nihilizmu i absolutyzmu poznawczego (uwagi końcowe), Zakończenie, Relatyzm a sceptycyzm, agnostycyzm i nihilizm poznawczy, Indeks nazwisk.