Uprawnienia składające się na prawo oskarżonego do obrony. Uwagi na tle czynności oskarżonego oraz organów procesowych

Monografia otrzymała wyróżnienie w Konkursie ACADEMIA 2013.

Głównym tematem książki są uprawnienia procesowe składające się na prawo oskarżonego do obrony. Autor poświęcił równie wiele miejsca czynnościom oskarżonego oraz organów procesowych, które służą realizacji prawa do obrony, a także sprzyjają lub szkodzą nieskrępowanej obronie. W publikacji omówiono przede wszystkim stan prawny wynikający z k.p.k. z 1997 roku, nie pomijając instytucji znanych z kodeksów postępowania karnego z lat 1928 oraz 1969. Z uwagi na zapowiadaną przez Komisję Kodyfikacyjną gruntowną zmianę obecnego k.p.k. w treści monografii pojawiły się odwołania do projektu nowelizacji w redakcji z kwietnia i grudnia 2011 r.

Spis treści:

Wykaz skrótów

Od autora

Rozdział I. Zagadnienia wstępne

Rozdział II. Prawo oskarżonego do informacji procesowej

1. Uwagi wstępne

2. Ratio pouczenia

3. Problematyka art. 16 k.p.k.

4. Zdolność oskarżonego do zrozumienia pouczenia

5. Ponawialność pouczenia

6. Forma pouczenia (uprzedzenia)

7. Realizacja prawa oskarżonego do informacji procesowej

Rozdział III. Prawo oskarżonego do obrony osobistej

1. Samodzielność procesowa oskarżonego

2. Osobisty charakter obrony. Dobrowolność obrony

Rozdział IV. Prawo oskarżonego do „odpowiedniego” czasu i możliwości przygotowania obrony

1. Uwagi wstępne

2. Znaczenie terminów procesowych dla możliwości przygotowania obrony

3. Przygotowanie obrony a odstępstwa od zasady ciągłości rozprawy

Rozdział V. Prawo oskarżonego do korzystania z pomocy obrońcy

1. Uwagi wstępne

2. Niezależność procesowa oskarżonego i obrońcy

3. Ochrona oskarżonego przed czynnościami podejmowanymi przez obrońcę na jego szkodę. Dozwolony kierunek działania obrońcy (art. 86 § 1 k.p.k.)

4. Problematyka art. 77 k.p.k.

5. Prawo do pomocy obrońcy z urzędu

6. Prawo do pomocy obrońcy z wyboru

7. Dyscyplinowanie obrońcy przez organy procesowe

8. Zakres umocowania obrońcy (art. 84 k.p.k.)

9. Dopuszczalność substytucji

10. Prawo do swobodnego porozumiewania się z obrońcą

11. Ochrona oskarżonego przed obroną kolizyjną (art. 85 k.p.k.)

12. Prawo do pomocy obrońcy niezbędnego

Rozdział VI. Prawo oskarżonego do przesłuchania z udziałem ustanowionego obrońcy (art. 301 k.p.k.)

1. Uwagi wstępne

2. Ratio art. 301 k.p.k.

3. Uwarunkowania przesłuchania z udziałem ustanowionego obrońcy

4. „Odnawialność” prawa do przesłuchania z udziałem obrońcy

5. Zniesienie prawa do przesłuchania z udziałem ustanowionego obrońcy w toku postępowania przyspieszonego

6. Udział obrońcy w przesłuchaniach dokonywanych „na użytek” instytucji świadka koronnego

7. Udział obrońcy w przesłuchaniu poprzedzającym zastosowanie środków zapobiegawczych (art. 249 k.p.k.)

8. Problematyka art. 245 § 1 k.p.k.

Rozdział VII. Prawo oskarżonego do pomocy tłumacza (art. 72 § 1 k.p.k.)

1. Uwagi wstępne

2. Funkcje pełnione przez tłumacza. Wybór osoby tłumacza i jego wyłączenie

3. Nabycie prawa do pomocy tłumacza

4. Problematyka art. 204 k.p.k.

5. Metoda i zakres tłumaczenia

6. Powinność zapewnienia oskarżonemu zrozumiałej informacji o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia. Prawo oskarżonego do otrzymania tłumaczeń decyzji i pism procesowych wymienionych w art. 72 § 3 k.p.k.

7. Język wypowiedzi oskarżonego

8. Nieobligatoryjny charakter obrony oskarżonego niewładającego językiem polskim

Rozdział VIII. Prawo oskarżonego do udziału w czynnościach procesowych

1. Uwagi wstępne

2. Problematyka art. 75 § 1 k.p.k.

3. Obowiązek wskazania adresata do doręczeń w kraju (art. 138 k.p.k.)

4. Konsekwencje niedopełnienia obowiązków wymienionych w art. 75 § 1 oraz w art. 138 k.p.k.

5. Zdolność oskarżonego do udziału w czynnościach procesowych

6. Usprawiedliwienie niestawiennictwa

7. Udział oskarżonego w czynnościach dowodowych

8. Udział oskarżonego w posiedzeniach

9. Udział oskarżonego w rozprawie przed sądem I instancji

10. Udział oskarżonego w rozprawie apelacyjnej

11. Udział oskarżonego w postępowaniach szczególnych

12. Udział oskarżonego w postępowaniu kasacyjnym

13. Udział oskarżonego w postępowaniu w przedmiocie wznowienia postępowania

14. Udział oskarżonego w postępowaniu w sprawie podjęcia postępowania warunkowo umorzonego

15. Udział oskarżonego w rozprawie w sprawie wydania wyroku łącznego

Rozdział IX. Prawo oskarżonego do dostępu do akt sprawy oraz sporządzania lub otrzymywania odpisów i kserokopii

1. Uwagi wstępne

2. Dostęp do akt sprawy karnej

3. Prawo do samodzielnego sporządzania odpisów z udostępnionych akt sprawy

4. Prawo do otrzymania bezpłatnego uwierzytelnionego odpisu każdego orzeczenia (art. 157 § 1 k.p.k.) oraz do odpisu protokołu czynności lub dokumentu, o których mowa w art. 157 § 3 k.p.k.

5. Prawo do otrzymania odpłatnych kserokopii i uwierzytelnionych odpisów

6. Prawo do otrzymania kopii zapisu dźwięku lub obrazu (art. 147 § 4 k.p.k.)

Rozdział X. Prawo oskarżonego do inicjatywy dowodowej

1. Uwagi wstępne

2. Wystąpienie z inicjatywą dowodową

3. Oddalenie wniosku dowodowego

4. Termin do wystąpienia z inicjatywą dowodową

5. Realizacja prawa do inicjatywy dowodowej

6. Pierwszeństwo dostępu do świadka. Kolejność zadawania pytań osobie przesłuchiwanej (art. 370 § 1–2 k.p.k.)

Rozdział XI. Prawo oskarżonego do wypowiedzenia się

1. Uwagi wstępne

2. Prawo do złożenia wyjaśnień

3. Prawo do milczenia (art. 175 § 1 k.p.k.)

4. Zwolnienie z obowiązku samooskarżenia. Zasada nemo se ipsum accusare tenetur

5. Przesłuchanie oskarżonego

6. Ujawnienie w wyjaśnieniach tajemnicy chronionej prawem

7. Zakaz substytuowania dowodu z wyjaśnień oskarżonego treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych (art. 174 k.p.k.)

8. Bezkarność fałszywych wyjaśnień

9. Przyznanie się oskarżonego

10. Pozostałe wypowiedzi oskarżonego

11. Uprawnienia oskarżonego związane z dokumentowaniem jego wypowiedzi

Rozdział XII. Prawo oskarżonego do repliki

1. Uwagi wstępne

2. Odpowiedź na akt oskarżenia (art. 338 § 2 k.p.k.)

3. Odpowiedź na pozew cywilny

4. Odpowiedź na środek odwoławczy

5. Odpowiedź na kasację

Rozdział XIII. Prawo oskarżonego do „ostatniego słowa” (art. 406 k.p.k.)

1. Uwagi wstępne

2. Ustalenie momentu przemawiania w trybie art. 406 k.p.k.

3. Gwarancja zabrania przez oskarżonego głosu w ostatniej kolejności

4. Prawo do repliki w trybie art. 406 § 2 k.p.k.

5. Rezygnacja z prawa do zabrania głosu w trybie art. 406 k.p.k.

6. Obowiązek wysłuchania obrońcy oskarżonego

7. Niezwłoczność przystąpienia do narady sędziowskiej po wysłuchaniu głosów końcowych (art. 408 k.p.k.)

8. Udzielenie oskarżonemu dodatkowego głosu (art. 409 in fine k.p.k.)

9. Ponowne wysłuchanie oskarżonego po wznowieniu przewodu sądowego (art. 409 in principio w zw. z art. 406 § 1 k.p.k.)

10. „Ostatnie słowo” oskarżonego w postępowaniu odwoławczym i kasacyjnym

11. Forma, treść oraz długość „ostatniego słowa”

12. Dopuszczalność dyscyplinowania przemawiającego

13. Problematyka dokumentowania głosów końcowych

14. Następstwa uchybienia prawu do „ostatniego słowa”

Rozdział XIV. Prawo oskarżonego do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wskazanych w ustawie

1. Uwagi wstępne

2. Rodzaje środków zaskarżenia. Kontrola bezpośrednia i pośrednia

3. Prawo do żądania sporządzenia i doręczenia pisemnego uzasadnienia orzeczenia

4. Prawo do żądania przywrócenia terminu do wniesienia środka zaskarżenia

5. Zrzeczenie się prawa do wniesienia zaskarżenia orzeczenia. Prawo do cofnięcia własnego środka odwoławczego

6. Wyrażenie przez oskarżonego zgody na cofnięcie „cudzego” środka odwoławczego wniesionego na jego korzyść

7. Zaskarżenie orzeczenia

8. Zakres rozpoznania środka wniesionego przez oskarżonego oraz zakres orzekania przez sąd odwoławczy

9. Prawo do skorzystania z „cudzego” środka odwoławczego (art. 435 k.p.k.)

10. Odwrócenie kierunku środka odwoławczego. Zakaz reformationis in peius i reguły ne peius

Zakończenie

Bibliografia

Wykaz orzecznictwa

Wykaz ważniejszych aktów normatywnych

Inne materiały źródłowe